De geschiedenis van ons drinkwater

De winning van drinkwater in het duingebied begint aan het eind van de 19^e eeuw. Chronologisch zijn dit de belangrijkste mijlpalen:

1853
Gemeente Amsterdam start met het winnen van drinkwater in het duingebied tussen Heemstede en Vogelenzang. Het drinkwater wordt in eerste instantie nog niet gedistribueerd in Amsterdam. Je moet dit zelf afhalen bij de Haarlemmerpoort à 1 cent per emmer.

De initiatiefnemer van de eerste Nederlandse waterleiding was de schrijver en landsadvocaat Jacob van Lennep

1856
De Grafelijkheidsduinen bij Den Helder worden ook waterwingebied. Exploitatie gebeurt door het waterleidingbedrijf van Den Helder, dat pas in 1977 door PWN wordt overgenomen.

1899
Eindelijk gaan ook steden als Haarlem en Zaandam hun drinkwater uit het duingebied onttrekken. De meeste drinkwaterbedrijven die ontstaan, zijn van particulieren die er geld aan willen verdienen, of van gemeenten die vooral hun eigen inwoners van water willen voorzien. Om de drinkwaterwinning veilig te stellen, wordt het duingebied beschermd tegen exploitatie door land- en bosbouw. 

1919
Provincie Noord-Holland stelt voor om een provinciaal waterleidingbedrijf op te richten. Provinciaal Waterbedrijf Noord-Holland (PWN) is een feit. En hierdoor kan ook het platteland van schoon drinkwater worden voorzien.

1920
Het Provinciaal Waterbedrijf nam de particuliere Zaanse en Alkmaarse waterleidingbedrijven over. Ook deze bedrijven wonnen hun drinkwater in de duinen. Om dat duinwater te verzamelen, groeven ze geulen die een watervang of prise d’eau heetten. Maar deze methode, in combinatie met de enorme toename in de vraag naar water, zorgde dat de watervoorraad in het duingebied afnam. Jaarlijks werd er wel 20 miljoen m³ water uit het duin opgepompt. Dat was veel meer dan neerslag kon aanvullen. De grondwaterspiegel daalde dus. Niet alleen de natuur verdroogde daardoor, maar er kwam ook zout water naar boven.
 

 Aansluiting 1e drinkwaterleiding op 2 juni 1920 in Heiloo                       

1934
De provincie Noord-Holland koopt stukken duingebied aan. Het betreft de Grafelijkheidsduinen bij Den Helder en het hele duingebied tussen het Noordzeekanaal en Schoorl: het huidige Noordhollands Duinreservaat. In 1934 draagt de Provincie het beheer van dit gebied over aan PWN.  

Het eiland Marken wordt officieel aangesloten op het drinkwaternet
door middel van een door de Gouwzee gelegde dubbele zinker.

1941
PWN sluit de 110.000ste drinkwateraansluiting aan in de gemeente Heerhugowaard. Reden voor een bescheiden feestje!
 

1952
Er moet iets gebeuren aan de verdroging en verzilting van het duingebied. Dat willen PWN en de Gemeente Amsterdam doen door water uit de rivier de Lek te infiltreren in het duingebied. Om de benodigde infrastructuur aan te leggen en te beheren, richten zij Watertransportmaatschappij Rijn-Kennemerland (WRK) op.

Er wordt een enorme pijpleiding aangelegd om het water van een innamepunt aan het Lekkanaal bij Nieuwegein naar het duingebied te transporteren. WRK zorgt ter plekke voor de voorzuivering van dat oppervlaktewater, waarna het via gegraven duinkanalen en duinpanden in het duin wordt geïnfiltreerd. Daar verblijft het water minimaal 3 weken. Deze duinpassage zorgt voor een extra zuivering van het water en als gevolg van de zuurstofarme omstandigheden in de duinbodem worden bacteriën en virussen gedood.

1954
Ook op Texel komt er een openbare drinkwatervoorziening.

26  april 1956, de minister van Socoale Zaken, K. Suurhoff stelt de waterleiding Texel officieel in gebruik

1957
Het infiltratiesysteem van WRK wordt in 1957 in gebruik genomen en de netto waterwinning uit het duin wordt hiermee teruggebracht tot 3 miljoen m³ per jaar. Dat brengt weer een ander probleem met zich mee: de zoetwatervoorraad wordt niet meer verder uitgeput, maar door de aanvoer van het voedselrijke water uit de Lek, neemt de begroeiing in het duin toe, wat zorgt voor verruiging van het duin. De duincultuur komt onder druk te staan.
 

12 september 1957 – Officiële opening van WRK te Jutphaas door prins Bernhard.

1960
Sinds de jaren ’60 van de 20^ste eeuw is de voorzuivering van het oppervlaktewater sterk verbeterd. Het ingelaten water heeft uiteindelijk bijna dezelfde kwaliteit als het drinkwater. Het is alleen biologisch gezien nog niet betrouwbaar genoeg. Infiltratie zorgt nu voornamelijk voor een buffer en voor de bescherming tegen micro-organismen. Door de bevolkingsgroei neemt de vraag naar drinkwater echter weer enorm toe. Daarom wordt de bestaande zuivering te Nieuwegein uitgebreid en een tweede transportleiding aangelegd: WRK-II.

1968
Later in de jaren zestig wordt door PWN ook een nieuw drinkwaterpompstation aan het IJsselmeer aangelegd: Drinkwaterpompstation Andijk. Hier wordt oppervlaktewater direct gezuiverd tot drinkwater en vervolgens gedistribueerd in de provincie.

1980 
De waterwinning in de Grafelijkheidsduinen wordt beëindigd.

1981
Aan het begin van de jaren tachtig wordt door WRK een nieuw waterwinstation gebouwd, direct naast ps Andijk: Waterwinstation Prinses Juliana (WPJ), met bijbehorende dubbele transportleiding WRK-III. Dit waterwinstation wordt in 1981 in gebruik genomen. Het voorgezuiverde IJsselmeerwater is eveneens bestemd voor infiltratie in de duingebieden en levering aan de industrie (Tata).

2003
De uitvoeringsorganisatie van WRK wordt opgesplitst. Het deel dat het waterwinstation en de transportleidingen van WPJ beheert, wordt sindsdien geïntegreerd in PWN.

Anno nu
Tot op de dag van vandaag zorgt PWN voor betrouwbaar drinkwater en veerkrachtige natuurgebieden in Noord-Holland. De uitdagingen waar we vandaag de dag voor staan, zijn misschien nog wel groter dan ooit. Maar uitdagingen, daarvan krijgen wij juist energie.

Meer weten daarover? Luister dan naar de podcast wat de klimaatverandering betekent voor ons drinkwater.

Beluister de podcast ook via Spotify, ITunes of Google Podcast of op pwn.nl/podcast.