Waarom kapt PWN bomen in het duingebied?
Laten we voorop stellen: het kappen van bomen is geen prettig gezicht. Een bos heeft voor ieder mens een eigen betekenis. Vaak heeft een boom zelfs zijn eigen verhaal. We begrijpen heel goed dat het kappen van bomen mensen teleurstelt en soms zelfs boos maakt. Bomenkap is voor PWN nooit een doel op zich, maar soms wel nodig.
De duinen in Nederland zijn uniek natuurgebied en zelfs internationaal van groot belang. Duinen hebben altijd al een grote aantrekkingskracht gehad op mensen: weids, stil en met veel bijzondere flora en fauna. Er zijn zelfs planten en dieren die zich gespecialiseerd hebben om in de unieke open duinnatuur te (over)leven zoals het duinviooltje, de blauwvleugelsprinkhaan, duinparelmoervlinder, tapuit en strandzandloopkever. Duinen zijn ook een onmisbare schakel in de kustbescherming en hebben een cruciale rol in het proces van drinkwaterzuivering. Bij PWN zetten onze biologen, ecologen, boswachters, vrijwilligers en nog veel meer betrokken collega’s zich elke dag in voor een gezond en toekomstbestendig duingebied. Ons groene hart vormt de basis voor alles wat we doen.
Geen boom verdwijnt ‘zomaar’, zonder een plan en zonder dat er over nagedacht is. We handelen altijd vanuit ons groene hart en maatregelen die we nemen worden getoetst aan strenge wet- en regelgeving. Alles wat we doen draagt bij aan onze belangrijkste opgave: instandhouding van de internationaal unieke open duinnatuur met bijzondere natuurwaarden en rijke biodiversiteit.
We realiseren ons dat keuzes in het beschermen van de biodiversiteit soms tegenstijdig lijken met inspanningen om de CO2 uitstoot te verminderen. Met het natuurbeheer in de duinen hebben wij vooral impact op de biodiversiteit en veel minder op het realiseren van klimaatdoelstellingen zoals CO2 reductie. Maar hoe zit dat dan? Stel dat we het duingebied volplanten met bomen. De extra CO2 opslag en het effect op de klimaatproblematiek staat dan niet meer in verhouding tot het verdwijnen van de internationaal unieke duinnatuur met zijn grote verscheidenheid aan planten en dieren. Ons natuurbeheer moet in balans zijn en bijdragen aan de instandhouding van de duinen voor toekomstige generaties.
De totale bosoppervlakte in Nederland is de laatste jaren afgenomen. Het is logisch dat veel mensen zich hier zorgen over maken, juist omdat bossen ook bijdragen aan de opslag van CO2. Ook bij PWN vinden we de afname van het bosareaal geen goede ontwikkeling. We staan achter het voorstel van de minister om een landelijke bosstrategie te maken. Naast afgestemd beleid tussen de verschillende beheerders en provincies biedt een bosstrategie ook de mogelijkheid een boscompensatieregeling uit te werken. Als inzichtelijk is welke locaties in Nederland geschikt zijn voor nieuw bos, kunnen daar bomen ter compensatie worden aangeplant.
Bos hoort natuurlijk ook bij de oorspronkelijke duinen en daarom zijn we er zuinig op. De bossen die tot nu toe gekapt zijn, stonden westelijk in het duingebied. Door felle wind, verstuiving en zoutspray vanuit zee zijn deze westelijke locaties van nature minder geschikt voor bosgroei. Toch staat er soms bos, maar dit type bos is ooit als productiebos of anti-stuifmaatregel aangelegd. Door op die plaatsen bos te verwijderen en opnieuw ‘open te maken’ helpen we de natuur in de omvorming naar soortenrijke, kenmerkende en oorspronkelijke open duingraslanden. Deze open duingraslanden slaan op hun beurt overigens ook weer CO2 op.
Samengevat: Wij doen er alles aan om de internationaal unieke duingebieden in Noord-Holland te beschermen en behouden. Wij gaan door met het huidige beheer van de duinen, waarbij het soms ook nodig is dat bomen gekapt worden. We maken altijd weloverwogen keuzes en onderscheiden grofweg vier redenen om bomen te kappen:
- Voortbestaan kwetsbaar open duingebied
- Veiligheid mens en watervoorziening
- Ontwikkelen natuurlijk(er) bos
- Behoud cultuurhistorische waarden
- Voortbestaan van kwetsbaar open duingebied
De duinen in Nederland zijn uniek natuurgebied en zelfs internationaal van groot belang. Het open duin is ook zeer bijzonder. Oorspronkelijk komen er in de duinen weinig voedingsstoffen voor. Dat is goed, want het open landschap en de voedselarme gronden van het duin zijn een eerste levensbehoefte voor veel zeldzame en bedreigde plant- en diersoorten. Zij kunnen alleen in deze open duinen voorkomen en overleven. Door menselijk handelen (aanplant, ontwateren en luchtvervuiling) zijn de omstandigheden in het duin veranderd. De duinen groeien als het ware dicht waardoor kenmerkende planten en dieren niet kunnen overleven en verdwijnen. Het beheer van PWN is erop gericht om deze onnatuurlijke gevolgen zoveel mogelijk te vertragen en waar mogelijk zelfs te herstellen. Heel belangrijk hierin is het terugbrengen van de dynamiek in het duin. Stuivend zand. Op sommige plekken brengen we bewust het blonde zand aan het oppervlak, zodat een dun laagje kalkrijk zand het gebied in kan waaien. Hiermee voorkomen we toekomstige verzuring van de grond en houden we de duinen gezond en veerkrachtig. Duinsoorten zoals het duinviooltje en wilde tijm, maar ook vogels en vlinders zoals de duinparelmoervlinder, de bruine eikenpage, de nachtzwaluw en de tapuit krijgen zo weer kansen.
De bossen die tot nu toe zijn gekapt, zijn vooral westelijk gelegen in het duingebied. Dergelijke bossen staan onder invloed van de zeewind. Door de voortdurende invloed van zout en wind worden de bomen die hier staan aangetast. Deze westelijke locaties zijn van nature ongeschikt voor bos om te groeien en staan hier alleen vanwege het feit dat ze zijn aangeplant. De plek van zo’n bos is wel geschikt voor duingraslanden. Door bos te verwijderen en het ‘open te maken’ helpen we de natuur in de omvorming naar kenmerkende en open duingraslanden.
Er verdwijnt geen boom zonder dat er op die plaats potentieel waardevolle duinnatuur voor terugkomt. Waar aangeplante productiebossen de dynamiek in het duin niet belemmeren, halen we het bos niet weg, maar vormen we het om naar meer natuurlijke bossen met ook loofbomen en een gemengde leeftijdsopbouw. Een bos met bomen van verschillende leeftijd kan zichzelf verjongen en houdt zichzelf duurzaam in stand.
- Veiligheid van bezoekers én watervoorziening
Het stormt steeds vaker. Tijdens zo’n heftige storm kunnen takken afbreken of bomen omvallen. Het is onze verantwoordelijkheid om te zorgen dat mensen veilig de duinen kunnen bezoeken. Vanuit veiligheidsoogpunt halen wij langs de paden soms dode takken weg en als een boom instabiel is door bijvoorbeeld aantasting door schimmels halen we deze in z’n geheel weg.
De duinen zijn ook in het waterzuiveringsproces van groot belang. Via ondergrondse leidingen brengen we water uit het IJsselmeer naar de duinen waar het op natuurlijke wijze wordt gezuiverd. Op sommige plaatsen zijn in de loop der jaren bossen ontstaan bovenop belangrijke waterleidingen. Dat betekent dat de onderhoudsdienst niet bij de waterleiding kan komen in geval van calamiteiten. Daarnaast kan door boomwortels schade ontstaan aan de waterleiding. PWN moet de waterlevering aan de inwoners van Noord-Holland garanderen. Daarom halen wij op een aantal plaatsen bomen weg op het leidingnetwerk. Ook hier geldt: er komt altijd iets waardevols voor terug. Door de bomen zoveel mogelijk ‘meanderend’ weg te halen, is er voldoende ruimte om bij de leidingen te komen, blijft een natuurlijk aanzicht gewaarborgd en krijgen nieuwe flora en fauna kans om zich te ontwikkelen.
- Ontwikkelen natuurlijk(er) bos
Je zou het misschien niet zeggen, maar in Nederland komen van oorsprong natuurlijke bossen bijna niet meer voor. Vrijwel alle bossen zijn aangeplant als productiebos. Dat zien we ook in het duingebied. Hierbij gaat het vaak om dicht op elkaar geplaatste naaldbomen die in dezelfde periode zijn aangeplant. Veel van deze bossen zijn nu zo’n 80 jaar oud en bij deze bossen is de groei eruit. Hoe komt dat en wat is het verschil met een gevarieerd bos? In een gevarieerd bos met bomen van verschillende leeftijd vallen in de loop der jaren vanzelf bomen om die aan het eind van hun levensduur zijn. Hierdoor ontstaat licht en ruimte voor een nieuwe boom om te groeien. Bij oudere productiebossen gaat deze verjonging niet vanzelf omdat alle bomen even oud zijn en dicht op elkaar geplant staan. Productiebossen kunnen geleidelijk aan dus wel wat verjonging gebruiken. En dat is precies wat we doen: we halen oude (naald)bomen weg om er jonge (loof)bomen voor in de plaats terug te laten komen. Soms ‘ringen’ we bomen waardoor ze na verloop van tijd vanzelf omvallen. Het hout laten we dan vaak liggen; daar wordt een bos ook gezonder van. Op deze manier ontstaan duurzame bossen die veranderingen in het klimaat beter kunnen verdragen.
Een natuurlijk bos heeft normaal gesproken een geleidelijke overgang van open terrein naar begroeid bos. Dat is nu soms niet het geval, bijvoorbeeld bij paden en wegen die door het duingebied lopen. Waar bomen nu een scherpe overgang vormen langs paden en wegen dunnen we de bossen uit om een meer geleidelijke overgang te maken van de grasbermen naar het achterliggende bos. We noemen dit ‘zonnige zomen’. Deze zonnige zomen vormen belangrijke corridors voor vlinders, planten en kleine zoogdieren en nestelgelegenheid voor zangvogels. Boszomen zijn dus erg belangrijk bij het versterken van de biodiversiteit.
- Behoud cultuurhistorische waarden
PWN beheert ook een aantal landgoederen met typische lanen en tuinen. Deze natuur bestaat soms al eeuwen en heeft een cultuurhistorische waarde. In de loop der jaren kunnen deze gezichtsbepalende elementen vervallen of zelfs helemaal verdwijnen. Ook deze cultuurhistorische natuurelementen hebben dus onderhoud nodig. Vanuit historisch perspectief halen we soms bomen weg. Bijvoorbeeld om een laanbeeld dat al eeuwen bestaat te herstellen.
Kijk voor meer informatie op onze pagina over bossen.