In de duinen van Overveen ligt een plek die al meer dan 125 jaar zorgt voor schoon drinkwater. Wat nu voor het oog een rustig terrein lijkt, was rond 1900 een bruisende plek vol techniek, innovatie en vooruitgang.
We onderzoeken wat er nodig is om vanaf 2035 weer drinkwater te maken in Overveen. Dit doen we om ook in de toekomst met de kracht van de natuur betrouwbaar drinkwater te blijven leveren in Zuid-Kennemerland.
Het begon allemaal in 1897, toen het Gemeentelijk Waterbedrijf Haarlem een groot waterwincomplex liet bouwen. Er kwam een indrukwekkende watertoren, een machinegebouw, zandfilters en woningen voor het personeel. Alles werd ontworpen door architect Jan Schotel, die bekend stond om zijn sierlijke en stevige ontwerpen. De watertoren, gebouwd op een duintop, zorgde voor genoeg druk op het waterleidingnet.
Via een spoorlijn werd steenkool aangevoerd om de stoompompen aan te drijven. Het water uit de duinen werd gezuiverd in zandfilters en daarna bewaard in grote kelders. Zo kon het veilig naar Haarlem worden gepompt.
In de jaren daarna groeide het mee met de tijd. In 1936 kwamen er nieuwe gebouwen bij, zoals een voorfiltergebouw en een tweede reinwaterkelder. In 1948 werd het ronde filtergebouw overdekt om het beter te beschermen. Rond 1950 kwam er zelfs een derde kelder bij, met een pompgebouw dat nu nog steeds wordt gebruikt.
In 1974 kreeg het terrein een bijzondere nieuwe bewoner: sterrenwacht Copernicus. Deze werd in 2004 opnieuw opgebouwd op het dak van een van de waterkelders. Zo kreeg het terrein een nieuwe functie, naast waterwinning ook ruimte voor sterrenkijken.
Eind 20e eeuw werden verdroging en verzilting een groeiend probleem in Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Om de natuur te beschermen, werd in 2002 de drinkwaterwinning in Overveen stopgezet.
Vandaag de dag is het oude waterwincomplex een monument. De gebouwen zijn goed bewaard gebleven en vertellen het verhaal van onze drinkwatervoorziening. Ondertussen hebben we veel geleerd over duurzame waterproductie. Dankzij nieuwe technieken kunnen we nu op een manier werken die de natuur niet schaadt, maar juist ondersteunt en veerkrachtig houdt. Daarnaast heeft het terrein nog steeds een functie voor het distributieproces voor het drinkwater in de gemeenten Haarlem, Bloemendaal en Zandvoort.
Daarom onderzoeken we of we in de toekomst nog meer uit deze bijzondere plek kunnen halen. Een toekomst waarin we opnieuw drinkwater winnen voor de regio — maar dan in een nieuwe jas: innovatief, natuurvriendelijk en klaar voor de uitdagingen van morgen.
Na een eerste onderzoek en de bevestiging dat Overveen een kansrijke plek is voor drinkwaterproductie, hebben we in 2023 de eerste stappen in het ontwerpen gezet. Ondertussen zijn we bezig met het verder uitwerken van de opties voor drinkwaterproductie op deze locatie. Dit gebeurt in een aantal ontwerpstappen, waarbij elke keer de plannen worden aangescherpt op basis van een inhoudelijk onderzoek, de effecten op het milieu, de impact op de ruimte en de kosten.
De stappen op een rij:
1. Onderzoek en kiezen van bouwstenen
We onderzoeken onze bouwstenen. Dit zijn de belangrijke onderdelen die nodig zijn voor het plan van aanpak. Denk aan de indeling van het terrein, de gekozen manier om drinkwater te zuiveren, energievoorziening en reststromen.
2. Ontwikkeling mogelijke alternatieven
We kijken welke van deze bouwstenen het beste bij elkaar passen. Die controleren we op belangrijke uitgangspunten zoals duurzaamheid, ruimtegebruik en betaalbaarheid.
3. Keuze kansrijke alternatieven
De meest kansrijke opties worden verder uitgewerkt. Daarbij worden ook milieueffecten onderzocht in een milieueffectrapportage (MER). Dit onderzoek komt in een NRD (Notitie Reikwijdte en detailniveau). Deze wordt openbaar gemaakt, zodat mensen uit de buurt kunnen reageren.
4. Voorkeursalternatief (VKA)
Uiteindelijk wordt één voorkeursalternatief gekozen. Dat is een optie waarin we alle belangen hebben meegenomen. Deze staat nog niet vast. Dit alternatief wordt samen met de MER gepresenteerd en, net als de NRD, ter inspraak gedeeld.
5. Besluitvorming en uitwerking
Na het meenemen van de inspraak, nemen we het uiteindelijke projectbesluit. Het voorkeursalternatief ligt dan vast en de volgende fase kan beginnen: het ontwerpen van de uitvoering. Ons voornemen is dat deze drinkwaterlocatie in 2035 werkt.
Betrokkenheid en inspraak
PWN vindt het belangrijk om belanghebbenden actief te betrekken bij de ontwikkeling van de drinkwatervoorziening in Overveen. Dit doen we door te overleggen met gemeenten, belangenorganisaties en andere betrokkenen.
Het eerste formele inspraakmoment is bij de publicatie van de Notitie Reikwijdte en Detailniveau (NRD). In dit rapport staat wat in het milieueffectrapport worden onderzocht en welke andere opties we hebben. Belanghebbenden kunnen in deze fase reageren en suggesties voor ons doen. De reacties nemen we dan mee bij het opstellen van het milieueffectrapport (MER).
Als het concept-voorkeursalternatief en de concept-MER klaar zijn, is er nog een tweede moment om inspraak te doen.
De vraag naar drinkwater stijgt door bevolkingsgroei, ook in regio Zuid-Kennemerland. Onze belangrijkste bron, het IJsselmeer, staat onder druk. Op dit moment zijn we sterk afhankelijk van deze ene bron, wat ons kwetsbaar maakt. Daarom is het belangrijk om niet alleen te kijken naar nieuwe locaties, maar vooral naar spreiding van drinkwaterbronnen en het vergroten van de productiecapaciteit op meerdere plekken. Zo zorgen we voor een robuuster en veerkrachtiger systeem dat beter bestand is tegen droogte en andere veranderingen.
Daarom onderzoeken we hoe we voorgezuiverd water uit de Lek kunnen gebruiken. Dit water willen we verder filteren in de duinen, waarna we er in Overveen drinkwater van kunnen maken.
De vraag naar drinkwater stijgt door bevolkingsgroei, ook in regio Zuid-Kennemerland. Hierdoor stijgt de vraag naar drinkwater en is er extra capaciteit nodig vanaf 2035. Onze belangrijkste bron, het IJsselmeer, staat onder druk. Op dit moment zijn we sterk afhankelijk van deze ene bron, wat ons kwetsbaar maakt. Daarom is het belangrijk om niet alleen te kijken naar nieuwe locaties, maar vooral naar spreiding van drinkwaterbronnen en het vergroten van de productiecapaciteit op meerdere plekken. Daarom onderzoeken we hoe we voorgezuiverd water uit de Lek kunnen gebruiken, door dit verder te filteren in de duinen en er daarna in Overveen drinkwater van te maken. Hierdoor wordt de regio Zuid-Kennemerland minder afhankelijk van water uit het IJsselmeer en de productielocaties boven het Noordzeekanaal. Zo zorgen we voor een robuuster en veerkrachtiger systeem dat beter bestand is tegen droogte en andere veranderingen in de toekomst.
De locatie in Overveen is om meerdere redenen een logische en veelbelovende plek voor uitbreiding van de drinkwaterproductie. Allereerst is hier al een knooppunt dat klaar is voor gebruik. De (ondergrondse) infrastructuur die hier al ligt, kan eenvoudig worden uitgebreid en benut. Dat maakt de ontwikkeling efficiënter en minder ingrijpend voor de omgeving.
Daarnaast liggen de duinen van Zuid-Kennemerland vlakbij. Deze vormen van oudsher een natuurlijke bondgenoot in de drinkwatervoorziening, dankzij hun uitstekende eigenschappen voor waterzuivering en -opslag. Door hierop voort te bouwen, blijft PWN gebruik maken van de kracht van het natuurlijke systeem.
Een ander belangrijk voordeel is de nabijheid van de consument. Door drinkwater dichter bij de plek van gebruik te produceren, zijn er minder transportbewegingen nodig en wordt het systeem als geheel duurzamer. Dit betekent: minder energieverbruik, minder druk op bestaande leidingen en minder kwetsbaarheid bij storingen of calamiteiten.
Tot slot: met productie in Overveen hoeft het water niet meer over grote afstanden – bijvoorbeeld van boven het Noordzeekanaal – naar Zuid-Kennemerland te worden gepompt. Dat maakt de voorziening niet alleen efficiënter, maar ook toekomstbestendiger in tijden van groeiende vraag en veranderend klimaat.
Onder andere de provincie, gemeente Bloemendaal, Nationaal Park Zuid-Kennemerland, Rijkswaterstaat en Hoogheemraadschap Rijnland werken mee aan het onderzoek. Vóór het ruimtelijke proces en de milieueffectrapportage stellen we een participatieplan op waarin we aangeven op welke manier we de omgeving betrekken.
Heb jij een vraag of idee naar aanleiding van dit project?
