Hoe verspreidt en gedraagt PFAS zich in de drinkwaterketen?

Hoe meer we meten, hoe meer we weten

Natuurlijk vindt PWN dat PFAS niet thuishoren in het milieu en in onze drinkwaterbronnen. Ze zijn giftig en belasten mens en milieu. We maken ons daarom sterk voor een nationaal en Europees totaalverbod.

Maar we weten ook dat PFAS zich inmiddels via vele routes hebben verspreid, slecht afbreken en lang in het milieu aanwezig blijven. Ook in het water. Dat willen we goed in beeld hebben, zodat we aan alle richtlijnen voor drinkwater kunnen blijven voldoen. Hoe meer we meten, hoe meer we weten. Daarom doen we uitgebreid water- en bodemonderzoek. Van bron tot kraan.

Wat zijn PFAS en waar worden ze voor gebruikt?

De afkorting PFAS staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. PFAS zijn door de mens gemaakte stoffen. Ze worden bijvoorbeeld gebruikt in textiel, voedselverpakkingsmaterialen, smeermiddelen, blusschuim, antiaanbaklaag van pannen en cosmetica. Ook worden ze op verschillende manieren gebruikt binnen de industrie.

Van een aantal PFAS is bekend dat ze schadelijk zijn voor mens en milieu. PFAS breken niet of nauwelijks af en verspreiden zich snel en makkelijk in het milieu. Ook kunnen ze zich ophopen in dieren, planten en het menselijk lichaam. PFAS komen in het milieu terecht via producten die we gebruiken en door de uitstoot en lozingen van fabrieken. 

Wat we onderzoeken

Waar in onze bronnen en duingebieden vinden we PFAS en in welke mate?
Wat is de rol van seaspray (druppels vanuit zee door golfbewegingen) bij de verspreiding van PFAS?
Waarom zijn PFAS-concentraties aan de kust hoger dan in het duin?
Hoe kunnen we PFAS uit ons drinkwater zuiveren?
Hoe gaan we om met PFAS na zuivering?
Belast PFAS de bodem en gewassen in de duinlandjes in Egmond aan Zee en is een gezondheidskundig advies van de GGD nodig?

Foto: ook zeeschuim bevat steeds meer PFAS.

Hoe komen PFAS in de duinen terecht?

PFAS worden in wereldwijd overal aangetroffen in de lucht, de bodem en het water. PFAS blijken zich makkelijk te verspreiden via water. Ook zogenaamde ‘seaspray’ speelt daarbij een rol. Via kleine schuim- en waterdeeltjes door golfbewegingen in de branding van de Noordzee, worden PFAS door de wind het duingebied in geblazen. Daar zakken ze met het regenwater de bodem in. Omdat we in het duingebied water zuiveren en opslaan in de bodem, willen we meer inzicht in het gedrag van PFAS in ons duingebied.

Metingen met een filterdoek

Om het PFAS-gehalte in het schuim te meten, vangen we het in onze infiltratiegebieden op in een lucht-aanzuigende installatie. Dat doen we met behulp van een zeer fijn filterdoek. We analyseren vervolgens alle stoffen in het filter. Aan de combinatie van zout en PFAS kunnen we zien dat de PFAS echt met het zeewater mee zijn gekomen. We zien ook dat er bij de zeereep hogere concentraties PFAS worden gemeten dan meer duininwaarts. De zeereep is een rij duinen die de zee tegenhoudt en direct aan de kust ligt.

We doen het onderzoek naar seaspray samen met andere drinkwaterbedrijven op verschillende plekken in Nederland. Zo kunnen we locaties met elkaar vergelijken.

Klik hier om de afbeelding in een groter formaat te bekijken

“We begrijpen nog niet precies waarom op de ene plek in de duinen meer PFAS-concentraties voorkomen dan op de andere. Dat is één van de vragen die we nu aan het onderzoeken zijn.”

Ruud van der Neut - drinkwatertechnoloog

Wat leert het onderzoek ons

De duinen helpen ons met het zuiveren van ons drinkwater. We laten voorgezuiverd water in de bodem zakken en het zand filtert het water op een natuurlijke manier verder. Toch blijft het PFAS-gehalte in het water gelijk, ondanks de extra zuiveringsstap. We begrijpen nu dat dit mede door seaspray komt.
We weten door ons onderzoek dat begroeiing een verschil maakt. In open gebieden meten we meer PFAS in het grondwater dan in gebieden met struiken en bomen. Maar we kunnen nog niet alle verschillen verklaren.
Het onderzoek helpt ons om onze zuiveringstechnieken aan te passen of te verbeteren waar nodig. We kunnen PFAS goed uit het water zuiveren, maar er is nog geen techniek op de markt om het 100% af te breken. We blijven binnen de bestaande norm van het drinkwaterbesluit. Ons doel is een totaalverbod op PFAS. Wat er niet in onze bron komt hoeven we er ook niet uit te halen!

Onderzoek bodem duintuintjes

Naast onderzoek in onze eigen infiltratiegebieden hebben we samen met de provincie Noord-Holland en onderzoeksbureau Sweco onderzoek gedaan naar het PFAS-gehalte in de duinmoestuinen in Zandvoort en Egmond. De bodem van de duintuintjes en de gewassen blijken op sommige plekken inderdaad verhoogde concentraties PFAS te bevatten.

Op de meeste van die plekken blijven de concentraties wel onder grenswaarden van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). De resultaten sluiten aan bij eerdere studies: in tuinen die dichter bij de kust liggen worden hogere concentraties PFAS gevonden. Ook hier speelt seaspray waarschijnlijk een rol.

Bekijk de samenvatting van het rapport.

PFAS & waterzuivering

Dankzij onze zorgvuldige waterzuivering hoeft de consument zich geen zorgen te maken over de kwaliteit van het drinkwater. We voldoen aan de wettelijke normen voor PFAS. Ook als we naar de nieuwste inzichten kijken. Helaas zijn we na de zuivering niet van PFAS af. Ze blijven aanwezig in de actieve kool die we gebruiken tijdens de zuivering en in het restwater na de zuivering. Daarom doen we met andere Nederlandse waterbedrijven belangrijk aanvullend onderzoek naar het afbreken van PFAS om te voorkomen dat het weer in het milieu terechtkomt.